Gỡ nút thắt nhân lực – Mở đường cho ngành điện tái tạo tăng tốc

Việt Nam đang bước vào một giai đoạn bản lề trong tiến trình chuyển đổi năng lượng. Mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 không còn là một cam kết mang tính biểu tượng, mà đã trở thành một yêu cầu phát triển cụ thể, định lượng và bắt buộc.

Tuy nhiên, không phải mọi điều kiện nền tảng đều đã kịp thích ứng. Trong khi chính sách, công nghệ và dòng vốn đang từng bước được tháo gỡ để tạo lực đẩy cho năng lượng tái tạo, thì khoảng cách ngày càng rõ rệt giữa đào tạo và thực tiễn lại đang trở thành lực cản lớn.

Tốc độ dự án vượt xa đào tạo: Khoảng cách ngày càng rộng 

Theo TS Nguyễn Đạt Minh, Trưởng khoa quản lý công nghệ và năng lượng, Đại học Điện lực, khi tốc độ triển khai các dự án vượt xa khả năng chuẩn bị về con người, bài toán nhân lực không còn là yếu tố kỹ thuật thuần túy, mà đã trở thành vấn đề căn cơ về năng lực điều phối và tầm nhìn dài hạn.

TS Nguyễn Đạt Minh: "Theo Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Quy hoạch điện VIII và Nghị quyết 55, đến năm 2030, tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện có thể đạt khoảng 47%, và đến năm 2050 có thể vượt mức 70%. Điều này cho thấy nhu cầu phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực năng lượng tái tạo là rất lớn. Tuy nhiên, hiện nay phần lớn các cơ sở giáo dục đại học và cao đẳng vẫn chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu đào tạo gắn với thực tiễn doanh nghiệp. Theo kết quả khảo sát từ phía doanh nghiệp, năng lực đào tạo hiện tại còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số. Mặc dù Bộ Giáo dục và Đào tạo đã yêu cầu các trường đại học tăng cường trang bị kỹ năng số cho người học, nhưng nhìn chung, khả năng đáp ứng nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và các vị trí việc làm hiện vẫn còn yếu."

Theo định hướng phát triển hiện nay, chỉ riêng lĩnh vực điện tái tạo, Việt Nam sẽ cần hàng chục nghìn lao động kỹ thuật chất lượng cao trong giai đoạn 5 năm tới. Tuy nhiên, khả năng cung ứng nhân lực chưa theo kịp tốc độ của thị trường. Số lượng kỹ sư tốt nghiệp hàng năm vẫn còn khiêm tốn, trong khi chất lượng đầu ra chưa đáp ứng được các tiêu chuẩn về công nghệ, ngoại ngữ, kỹ năng số và tác phong công nghiệp. Nguy cơ "lệch pha" giữa cung – cầu nhân lực không còn là cảnh báo, mà đã hiện hữu trong thực tiễn triển khai nhiều dự án. TS. Nguyễn Đạt Minh cảnh báo: nếu không có sự điều chỉnh kịp thời – từ khung chương trình, cơ chế phối hợp đến chính sách khuyến khích doanh nghiệp tham gia đào tạo – khoảng cách này sẽ tiếp tục bị nới rộng.

Đầu tư cho nhân lực: Chìa khóa làm chủ tương lai năng lượng 

TS Nguyễn Đạt Minh: "Trong thời gian tới, chúng ta cần xây dựng các chiến lược nhằm tăng cường khả năng tích hợp kỹ năng số, cập nhật công nghệ mới, và đặc biệt là gắn kết chặt chẽ giữa chương trình đào tạo của các trường, viện với các vị trí việc làm cụ thể tại doanh nghiệp. Mục tiêu là đào tạo ra những kỹ sư, cử nhân có kỹ năng thực tiễn phù hợp với yêu cầu thực tế. Trong bối cảnh hiện nay, khi Việt Nam đã tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, việc tận dụng sự đồng hành của doanh nghiệp và kinh nghiệm quốc tế là hết sức cần thiết. Nhờ đó, chúng ta có thể nâng cao khả năng đáp ứng của nguồn nhân lực và rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu thực tiễn của doanh nghiệp."

Trong chuỗi giá trị năng lượng mới – nơi công nghệ ngày càng phức tạp, chuẩn mực ngày càng khắt khe và tốc độ triển khai ngày càng rút ngắn – con người không chỉ là lực lượng vận hành, mà là yếu tố quyết định khả năng làm chủ dự án. Trong bối cảnh ấy, gỡ nút thắt về nhân lực là điều kiện tiên quyết để ngành điện tái tạo thực sự bứt phá. Khi có được lực lượng lao động chất lượng cao, Việt Nam không chỉ có thể làm chủ công nghệ, mà còn từng bước nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, tiến tới xuất khẩu dịch vụ, thiết bị và cả nhân lực kỹ thuật ra khu vực và thế giới.