‘Chìa khóa’ phát triển bền vững ngành công nghiệp ô tô Việt Nam

GS.TS. Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội đồng giáo sư Nhà nước cho biết:

Chúng ta có thể thấy trên thị trường quốc tế, lịch sử các cuộc cạnh tranh, chiến tranh thương mại giữa các quốc gia thường bắt đầu căng thẳng chính từ ngành công nghiệp ô tô và kéo dài cho đến ngày nay. Ngay cả với các quốc gia phát triển, ngành công nghiệp ô tô vẫn là một lĩnh vực có cuộc chiến cạnh tranh rất gay gắt. Yếu tố thứ hai là mối liên hệ và sự lan tỏa giữa ngành công nghiệp ô tô với các ngành kinh tế khác. Khi ngành này phát triển, nó tác động và thúc đẩy rất nhiều ngành khác cùng phát triển. Điều này tạo ra một hệ sinh thái, không chỉ về công ăn việc làm mà còn thúc đẩy phát triển sản phẩm và công nghệ. Chính vì những yếu tố đó, các quốc gia đều mong muốn phát triển ngành công nghiệp ô tô và phải thỏa mãn những tiêu chuẩn riêng của mình để tạo ra không chỉ thương hiệu riêng mà còn là sản phẩm đặc trưng.

Tuy nhiên, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam còn tồn tại nhiều hạn chế. Điển hình là tỉ lệ nội địa hóa thấp, phụ thuộc lớn vào nhập khẩu linh kiện, mỗi năm tiêu tốn gần 10 tỷ USD. Năng lực cạnh tranh của sản phẩm xuất khẩu cũng còn yếu, manh mún.

TS. Ngô Nhật Thái – Chuyên gia có hơn 30 năm kinh nghiệm trong ngành sản xuất ô tô:

Điều chúng ta trăn trở chính là tỉ lệ nội địa hóa còn hơi thấp. Theo thống kê, đến giờ này chúng ta mới chỉ đạt khoảng 10% đối với dòng xe 5 chỗ ngồi, xe du lịch cỡ nhỏ. Còn xe chuyên dùng hoặc xe tải, xe buýt, tỉ lệ có thể cao hơn, tới 40%, coi như đã đạt được mục tiêu mà Nhà nước đề ra cho đến năm 2020. Nhưng tỉ lệ cho dòng xe con của chúng ta quá thấp, đặc biệt là so với các nước lân cận như Thái Lan, Malaysia hay Indonesia. Chúng ta đang đi sau họ.

Về chính sách, GS.TS. Hoàng Văn Cường nhận định: lâu nay Việt Nam chủ yếu dựa vào thuế như công cụ bảo hộ chính. Nhưng hiện nay, công cụ này ngày càng giảm hiệu lực, nhất là thuế nhập khẩu khi phần lớn đã về 0% theo cam kết FTA. Trong bối cảnh thị phần trong nước nhỏ lại bị chia cho hàng chục nhãn hiệu, sản lượng tiêu thụ thấp khiến doanh nghiệp không có động lực đầu tư sản xuất linh kiện trong nước mà vẫn nhập khẩu từ chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngay cả khi thuế còn cao, doanh nghiệp cũng chọn nhập khẩu thay vì nội địa hóa.

Để ngành công nghiệp ô tô Việt Nam có thể bứt phá, không thể tiếp tục dựa vào thuế quan làm "lá chắn" bảo hộ. Thay vào đó, cần một chiến lược tổng thể: tái cơ cấu thị phần, khuyến khích các hãng hợp tác, dùng chung linh kiện, đồng thời xây dựng chính sách đủ mạnh để kéo chuỗi cung ứng về trong nước. Chỉ khi nâng cao được tỷ lệ nội địa hóa, tạo dựng hệ sinh thái sản xuất đồng bộ, ngành ô tô Việt Nam mới có thể đứng vững trên thị trường trong nước và từng bước khẳng định vị thế ở thị trường quốc tế.