(Chinhphu.vn) - Ngày 1/7/2025, một dấu mốc lịch sử đã mở ra cho vùng đất trung hạ lưu sông Cửu Long: ba tỉnh Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long chính thức hợp nhất thành tỉnh Vĩnh Long mới. Với diện tích hơn 6.200 km2, dân số hơn 3,3 triệu người cùng 124 xã, phường, không gian phát triển rộng mở gấp nhiều lần trước đây. Quyết định chiến lược này không chỉ là sắp xếp địa giới hành chính mà còn khởi đầu cho một mô hình phát triển mới – hiện đại hơn về tư duy, hiệu quả hơn về tổ chức, sâu sắc hơn về liên kết vùng và mạnh mẽ hơn về năng lực cạnh tranh.

Trong bối cảnh ấy, Vĩnh Long mới đứng trước cơ hội hiếm có để định vị lại chiến lược phát triển. Đó cũng là lúc chính quyền, doanh nghiệp và người dân chung tay kiến tạo một “hình hài” mới – một vùng đất vừa giữ được bản sắc, vừa vươn lên trong kỷ nguyên chuyển đổi số, kinh tế xanh và hội nhập quốc tế.

Trao đổi với Báo Điện tử Chính phủ, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long Lữ Quang Ngời chia sẻ với ánh mắt tự tin: “Việc hợp nhất ba tỉnh là quyết định có tính chiến lược, mở ra không gian kinh tế rộng lớn, nguồn lực dồi dào và dư địa phát triển mới. Vấn đề là chúng ta phải có tư duy chiến lược dài hạn; từ quản lý hành chính sang kiến tạo phát triển. Vĩnh Long mới cần tận dụng triệt để lợi thế vị trí trung tâm, kết nối các tuyến giao thương, để trở thành động lực kinh tế quan trọng của cả vùng”.

Ông Lữ Quang Ngời nhấn mạnh, ngay sau hợp nhất, tỉnh đã bắt tay rà soát, điều chỉnh quy hoạch tổng thể, xây dựng chiến lược phát triển đến năm 2035, tầm nhìn 2045. “Chúng tôi xác định ba trụ cột: nông nghiệp sinh thái - công nghiệp chế biến xanh - kinh tế biển đa ngành. Song song với đó là xây dựng chính quyền số, môi trường kinh doanh thông thoáng và một địa phương đáng sống cho mọi người”, ông nói.

Các chuyên gia kinh tế cũng đánh giá cao tiềm năng của Vĩnh Long mới. TS. Hà Huy Ngọc, Thư ký Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính sách, chiến lược kinh tế địa phương và lãnh thổ (Viện Kinh tế Việt Nam và thế giới), phân tích: “Việc hợp nhất này không đơn thuần cộng dồn diện tích và dân số, mà tạo ra hiệu ứng ‘tổ hợp’ – các ngành kinh tế bổ trợ cho nhau, hình thành chuỗi giá trị khép kín. Nếu biết tận dụng cơ chế đặc thù, Vĩnh Long có thể trở thành ‘cực tăng trưởng’ mới của vùng”.

Trao đổi với Báo Điện tử Chính phủ, PGS. TS Nguyễn Văn Sánh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đồng bằng sông Cửu Long đánh giá: Trong bối cảnh ba tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh hợp nhất thành một đơn vị hành chính mới, với bờ biển dài 130 km, kết hợp 5 cù lao hướng biển Đông là cơ hội rất lớn để phát triển kinh tế biển, kinh tế nông nghiệp và dịch vụ.

“Do vậy, việc định hướng phát triển hạ tầng và kinh tế biển trở thành nhiệm vụ trọng yếu để khai thác tối đa lợi thế vùng với vị trí trung tâm trên trục kết nối vùng Đồng bằng sông Cửu Long và hành lang ven biển Đông, Vĩnh Long sau sáp nhập có điều kiện để trở thành đầu mối logistics, dịch vụ cảng – biển, đồng thời phát huy thế mạnh nông nghiệp và công nghiệp chế biến gắn với xuất khẩu”, PGS Sánh phân tích.

Vĩnh Long mới hội tụ nhiều lợi thế nông nghiệp bậc nhất Đồng bằng sông Cửu Long: đất đai màu mỡ, mạng lưới sông ngòi dày đặc, hệ sinh thái đa dạng. Tuy nhiên, lãnh đạo tỉnh xác định phải cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng hiện đại, sinh thái, thích ứng biến đổi khí hậu. “Chúng tôi tập trung phát triển nông nghiệp xanh, hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao gắn với du lịch nông nghiệp và bảo vệ môi trường; tăng cường quản lý mã số vùng trồng, chỉ dẫn địa lý, xây dựng thương hiệu sản phẩm đặc trưng để nâng cao giá trị nông sản”, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long nói.

Đặc biệt, tỉnh đang đẩy mạnh hình thành vùng nguyên liệu hữu cơ đạt tiêu chuẩn VietGAP, phát triển sản phẩm chủ lực có vùng nguyên liệu lớn như dừa, cây có múi, hoa kiểng, cây giống; đồng thời thực hiện hiệu quả Đề án phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh đến năm 2030. Ngành nuôi tôm công nghệ cao cũng được mở rộng lên 6.000 ha, góp phần gia tăng giá trị xuất khẩu thủy sản.

Trong câu chuyện với chúng tôi, chú Sáu Tăng, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Lương Hòa, xúc động: “Trước kia bị chia cắt giữa ba tỉnh, nay gom lại thành một, quy hoạch vùng nguyên liệu rõ ràng hơn, người dân chúng tôi yên tâm làm ăn. Chỉ mong chính quyền hỗ trợ kỹ thuật, kết nối đầu ra, để không còn cảnh ‘được mùa, mất giá’”.

Là người lãnh đạo ở cơ sở gần dân nhất, Chủ tịch UBND xã Lương Hòa Phạm Thanh Nam bày tỏ kỳ vọng vào một diện mạo Vĩnh Long mới: năng động hơn, hiện đại hơn nhưng vẫn giữ được bản sắc quê hương. Đây không chỉ là chiến lược quan trọng nhằm phân bổ lại nguồn lực phát triển một cách hợp lý, mà còn là “cơ hội vàng” để các địa phương có tiềm năng như xã Lương Hòa vươn lên mạnh mẽ, bứt phá về mọi mặt.

Định hướng phát triển công nghiệp của Vĩnh Long mới rõ ràng: hiện đại, xanh, bền vững. Tỉnh ưu tiên công nghiệp chế biến nông, thủy sản chủ lực; công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp sạch và năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời, điện khí, điện sinh khối).

PGS.TS. Nguyễn Văn Sánh cho rằng, Vĩnh Long cần định vị ba mũi nhọn: Nuôi trồng, khai thác và chế biến thủy sản chất lượng cao, bảo đảm truy xuất nguồn gốc; phát triển du lịch biển – đảo kết hợp văn hóa sông nước đặc trưng, tạo thương hiệu khác biệt so với các địa phương; mở rộng dịch vụ hàng hải, năng lượng tái tạo ven biển và kinh tế xanh, hướng tới mục tiêu bền vững.

“Chúng tôi sẽ rà soát, điều chỉnh quy hoạch các khu, cụm công nghiệp hiện đại, sinh thái; tập trung thu hút nguồn lực đầu tư phát triển hạ tầng Khu kinh tế Định An và các cụm công nghiệp đã quy hoạch, tạo quỹ đất sạch phục vụ mời gọi đầu tư”, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long Lữ Quang Ngời nêu rõ.

Đặc biệt, Vĩnh Long hướng tới trở thành Trung tâm năng lượng sạch vùng Đồng bằng sông Cửu Long và Trung tâm xuất khẩu năng lượng tái tạo quốc gia, khai thác hiệu quả Trung tâm nhiệt điện Duyên Hải, phát triển nhà máy Hydro xanh, từng bước nâng tỷ trọng điện từ năng lượng tái tạo. “Đây là lĩnh vực vừa phù hợp xu thế vừa tạo nguồn thu ổn định, lại giúp tỉnh giảm phụ thuộc vào các ngành truyền thống”, TS. Hà Huy Ngọc nhận định.

Không chỉ dừng ở nông nghiệp và công nghiệp, Vĩnh Long mới định hướng cơ cấu lại ngành dịch vụ theo hướng hiện đại, chất lượng cao, dựa trên nền tảng công nghệ số. Tỉnh ưu tiên phát triển các ngành có lợi thế như logistics, cảng sông, cảng biển, dịch vụ việc làm, môi trường, y tế, giáo dục, văn hóa, thể thao. Đồng thời, đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút đầu tư trong và ngoài nước, tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế cùng tham gia phát triển dịch vụ chất lượng cao.

Đặc biệt, du lịch được xem là ngành kinh tế mũi nhọn. Tỉnh đã triển khai đồng bộ quy hoạch phát triển du lịch giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn 2050, đa dạng hóa sản phẩm du lịch – từ du lịch biển, sinh thái, cộng đồng đến văn hóa truyền thống.

“Cần xây dựng ‘Tư duy cụm – thương hiệu chung – trải nghiệm xanh’ như “Miệt vườn Mekong – xứ sở sông nước và trái ngọt”, đồng nhận diện và đồng vé (Mekong Pass), đồng nền tảng đặt dịch vụ”, ông TS. Trần Hữu Hiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Đồng bằng sông Cửu Long chia sẻ.

Trên cơ sở đó, TS. Hiệp đề xuất 3 tuyến sản phẩm du lịch liên tỉnh gồm: Sông nước – chợ nổi – đờn ca tài tử; miệt vườn – làng nghề – ẩm thực mùa nước nổi; di sản văn hóa – sinh thái cồn/cù lao; chuẩn “Green Homestay” và an toàn đường thủy; chuyển đổi số du lịch với bản đồ số trải nghiệm, đặt dịch vụ – thanh toán một chạm, đánh giá thời gian thực; dữ liệu phục vụ quản lý tải khách, bảo vệ môi trường.

Người dân cũng bày tỏ kỳ vọng cùng tâm thế phấn khởi của mình trước những đổi thay lớn lao của tỉnh nhà. Anh Nguyễn Văn Hữu, chủ homestay ở cù lao An Bình, điểm du lịch sông nước đậm chất Tây Nam Bộ tại Vĩnh Long, phấn khởi: “Trước đây du khách đến chưa nhiều, giờ hợp nhất 3 tỉnh, quy hoạch du lịch được mở rộng, nhiều doanh nghiệp lớn khảo sát, chúng tôi hy vọng có cơ hội nâng cấp dịch vụ, đón khách quanh năm”.

Để hiện thực hóa các chiến lược trên, hạ tầng giao thông và đô thị được ưu tiên hàng đầu. Vĩnh Long mới tập trung phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, liên thông vùng; ưu tiên đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030 cho các công trình trọng điểm như tuyến hành lang ven biển, cầu Cổ Chiên 2, các tuyến đường kết nội vùng Đồng bằng sông Cửu Long, TPHCM và các tỉnh Đông Nam Bộ, hạ tầng Khu kinh tế Định An, đẩy mạnh liên kết nội vùng.

Đồng thời, tỉnh Vĩnh Long phát triển và khai thác hiệu quả không gian mới, lấy đô thị làm động lực, nông thôn làm nền tảng. “Chúng tôi đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới toàn diện, bền vững, phát triển hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội thiết yếu về hạ tầng, kinh tế, văn hóa, môi trường, xã hội. Trong đó, ưu tiên hạ tầng giao thông, trường học, cơ sở khám chữa bệnh, cơ sở văn hóa và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số vào đời sống nhân dân khu vực nông thôn”, Chủ tịch Lữ Quang Ngời nhấn mạnh.

Đề cập đến vấn đề này, PGS Nguyễn Văn Sánh cho rằng, trọng tâm đầu tư hạ tầng cần tập trung vào: Phát triển hệ thống cảng biển, cảng sông và trung tâm logistics liên vùng, đặc biệt ở khu vực cửa ngõ Trà Vinh – Bến Tre; nâng cấp các tuyến giao thông chiến lược kết nối trục Bắc – Nam và Đông – Tây, tạo hành lang vận tải thủy – bộ liên thông; hoàn thiện hệ thống cấp nước, điện và hạ tầng số nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển đô thị, công nghiệp và dịch vụ biển.

Với lợi thế sau hợp nhất, Vĩnh Long mở rộng không gian phát triển, có điều kiện huy động nguồn lực lớn, phân bổ hợp lý giữa khu vực ven biển và nội địa. Đây là cơ hội để xây dựng một cực tăng trưởng mới của Đồng bằng sông Cửu Long, đóng góp tích cực vào chiến lược phát triển kinh tế biển Việt Nam đến năm 2045.

Vĩnh Long mới có đường bờ biển dài, nhiều cửa sông lớn đổ ra biển Đông, lợi thế mà trước đây từng bị chia cắt giữa ba tỉnh. Tỉnh xác định phát triển kinh tế biển thành trụ cột chiến lược: cảng biển, logistics ven biển, điện gió ven bờ, du lịch biển, khu lấn biển, khu kinh tế biển gắn với đô thị và du lịch; phát triển nuôi trồng, đánh bắt, chế biến thủy hải sản theo chuỗi giá trị bền vững.

Đặc biệt, tỉnh chú trọng tổ chức lại sản xuất trên biển theo mô hình hợp tác, liên kết chuỗi; đầu tư dịch vụ hậu cần nghề cá; khuyến khích các thành phần kinh tế phát triển du lịch biển, bảo tồn lễ hội, làng nghề ven biển, phát triển khu nghỉ dưỡng, khu vui chơi giải trí hiện đại.

Để tận dụng tiềm năng và hóa giải điểm nghẽn, các chuyên gia cho rằng, tỉnh cần kiến nghị Trung ương xây dựng và ban hành Nghị quyết về xây dựng và phát triển tỉnh Vĩnh Long đến năm 2035, tầm nhìn 2045, trong đó nêu bật một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội. Theo các chuyên gia, nhóm chính sách trọng tâm bao gồm:

Quản lý quy hoạch với việc phân cấp cho UBND tỉnh phê duyệt điều chỉnh quy hoạch kinh tế - xã hội, bảo đảm linh hoạt nhưng vẫn đúng định hướng.

Tài chính - ngân sách cần cho phép tỉnh hưởng 100% số thu từ xuất nhập khẩu trong 10 năm để đầu tư hạ tầng, ứng phó thiên tai, biến đổi khí hậu; HĐND tỉnh được quyết định sử dụng nguồn cải cách tiền lương còn dư cho an sinh xã hội và đầu tư cơ sở hạ tầng.

Quản lý đất đai có cơ chế thu hồi đất đặc thù đối với các dự án du lịch, năng lượng tái tạo quy mô lớn, giúp đẩy nhanh tiến độ.

Thu hút nhà đầu tư chiến lược cần ưu tiên lĩnh vực công nghệ cao, chip bán dẫn, AI, năng lượng sạch; áp dụng các ưu đãi về thuế, đất đai, hải quan.

Kinh tế biển với việc miễn giảm tiền sử dụng khu vực biển, thuế thu nhập doanh nghiệp cho các dự án nuôi trồng thủy sản trên biển; thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển nghề cá Vĩnh Long.

Đặc biệt, Vĩnh Long cần xây dựng cơ chế, chính sách để thí điểm phát triển kinh tế tuần hoàn. Điều này nhằm chuẩn bị thực hiện lộ trình và các nhiệm vụ, giải pháp để tạo thuận lợi cho các mô hình, dự án kinh tế tuần hoàn, tạo động lực cho đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh, khả năng chủ động thích ứng, chống chịu trước các “cú sốc” từ bên ngoài, góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh và hạn chế sự gia tăng nhiệt toàn cầu.

Dưới góc nhìn của chuyên gia, TS. Trần Hữu Hiệp, nguyên Vụ trưởng thuộc Ban chỉ đạo Tây Nam Bộ (trước đây) cho rằng, đột phá phải “trúng huyệt” về hạ tầng giao thông, nguồn nhân lực và môi trường đầu tư và đô thị số.

Theo TS. Trần Hữu Hiệp, ưu đãi tài khóa đơn lẻ khó thay thế đột phá hạ tầng chiến lược (kết nối liên vùng, cảng – logistics – chợ đầu mối nông sản), đột phá nhân lực (kỹ thuật chế biến, quản trị chuỗi cung ứng, du lịch – khách sạn – ngôn ngữ), và đột phá thể chế số (một cửa số hóa, dữ liệu đất đai – đầu tư – quy hoạch mở, hợp đồng điện tử, đấu thầu số).

“‘Đặc thù’ chỉ có ý nghĩa khi gắn với năng lực thực thi, nếu không sẽ tạo hiệu ứng ‘xin-cho’”, ông Hiệp nói.

Đề xuất về “cơ chế đặc thù”, ông Hiệp cho rằng, trọng tâm nên là đặc thù vùng và đặc thù theo ngành bởi khi liên kết vùng có ràng buộc về cơ chế điều phối, có ngân sách, lựa chọn danh mục đầu tư vùng, quy tắc chia sẻ lợi ích – chi phí.

Từ góc nhìn chiến lược, Vĩnh Long mới đang xây dựng hình ảnh một đô thị độc lập, hiện đại, phát triển bền vững, là động lực kinh tế của vùng, một địa phương đáng sống cho người dân mọi miền. Để đạt mục tiêu này, tỉnh cần một chiến lược marketing địa phương bài bản, khoa học, bảo đảm thực thi hiệu quả. Tập trung cải thiện môi trường kinh doanh, môi trường đáng sống, xây dựng chính quyền điện tử gắn với hạ tầng số, phát triển chính quyền thông minh lấy người dân làm trung tâm.

Quyết định hợp nhất ba tỉnh thành Vĩnh Long mới là một phần trong chủ trương lớn “sắp xếp lại giang sơn” của đất nước, nhằm tối ưu nguồn lực, nâng cao năng lực quản trị địa phương và tạo động lực phát triển mạnh mẽ hơn. Như lời Tổng Bí thư Tô Lâm từng nhấn mạnh, đây là cơ hội hiếm có để kiến tạo mô hình phát triển mới – hiện đại, hiệu quả, sâu sắc về liên kết và mạnh mẽ về cạnh tranh.

Trong bối cảnh ấy, Vĩnh Long mới không chỉ thay đổi về địa giới, mà còn mang theo khát vọng đổi mới, khát vọng bứt phá. Từ bến nước, vườn cây, con người chân chất đến các khu công nghiệp, dự án năng lượng, cảng biển hiện đại – tất cả đang hòa quyện, tạo nên diện mạo một tỉnh mới tự tin bước vào kỷ nguyên mới.

Thực hiện: Lê Sơn - Dương Tuấn